ความหมายของวิปัสสนา

วิปัสสนา แปลว่า ความรู้แจ้งและเห็นจริง แยกคำว่า วิปัสสนาออกเป็นสองศัพท์ คือ วิ ศัพท์หนึ่งแปลว่า วิเศษ แจ้ง ต่าง และ ปัสสนา ศัพท์หนึ่ง แปลว่าเห็นจริง ส่วนคำว่า วิปัสสนาจึงแปลว่า ความรู้แจ้งและเห็นจริง คือทั้งเห็นทั้งรู้ แต่ไม่มีญาณมาแยกแยะออกเป็นส่วนๆตามที่รู้ที่เห็นนั้น ผู้ที่มีญาณเท่านั้นจึงจะแยกแยะออกเป็นส่วนๆได้ เรียกว่า วิปัสสนาญาณ คือ ความรู้สู่ความสำเร็จอย่างรู้แจ้งและเห็นจริง สามารถแยกแยะออกเป็นส่วนๆได้ เช่น แยกร่างกายออกเป็นธาตุ 4 เป็นธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุลม ธาตุไฟได้อย่างไม่สงสัย ผู้แยกได้อย่างนี้ จะมีจิตลดความกำหนดยินดี ลดการยึดติดในร่างกายต่อไป ในที่สุดก็จะกำจัดความยึดติดในร่างกายได้ เพราะฉะนั้น คำว่า วิปัสสนา คือ ความรู้สู่ความสำเร็จ อย่างรู้แจ้งและเห็นจริง สามารถแยกแยะขันธ์ห้า อันเป็นสาเหตุแห่งทุกข์ได้จริง คำว่า ขันธ์ห้า คือที่รวมรูปกับนาม สามารถแยกรูปกับนามได้ตามเป็นจริงตามที่รู้และเห็น คำว่ารูป คือ ร่างกาย เป็นที่รวมของธาตุทั้งสี่ คือ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุลม ธาตุไฟ ที่ผสมกันอยู่ในร่างกาย